فیلم فراری

Ferrari

«فِراری» یا «فَراری»؟! نام انتخاب شده برای فیلم فَراری است اما درواقع هر دوی این عناوین می توانند عنوانهای درست و مناسبی برای آن باشند. دختری که برای دیدن و عکس گرفتن از یک فِراری از خانه اش فَرار کرده است! علیرضا داوودنژاد، فیلمساز کهنه کار سینمای ایران، برای بار دیگر به سراغ معضل جوانان رفته است و باز هم نشان می دهد که چه قدر در طرح و پرداخت به این دسته از فیلم ها موفق است. فیلمی که در آن "تقابل" وجود داشته باشد می تواند فیلم خوبی باشد و "فراری" مملو از تقابل هاست. تقابل میان گلنار (ترلان پروانه) و نادر (محسن تنابنده) بزرگترین این تقابل هاست؛ سادگی و پاک بودنِ مرد در مقابل سرکشی و گستاخی دختر نوجوان قرار می گیرد و همین تقابل رابطه ی آن ها را تا این حد زنده و باورپذیر از آب درمی آورد. این تقابل یا شاید تضاد، بعدتر به لایه های زیرین فیلمنامه نیز نفوذ می کند و مسائل و معضلات مهم اجتماع همچون تقابل زندگی تجمل گرایانه با فقر، بالای شهر و پایین شهر، زندگی روستایی وزندگی شهری، قشر نوکیسه و قشر زحمتکش و ... را نیز هدف قرار می دهد. داوودنژاد، در شخصیت پردازی کار خود تا حد زیادی موفق عمل کرده؛ گرچه شاید در نگاه اول اعتماد دختر به راننده و چرایی پذیرش راننده برای کمک به دختر آن هم تا این حد سخاوتمندانه کمی اغراق شده به نظر برسد اما فیلمساز آن قدر به شخصیت های خود نزدیک می شود و آنقدر عمیق به آن ها می پردازد که دیگر جایی برای شک و تردید باقی نمی ماند.

یاسمن خلیلی فرد

فیلمی که از فیلم های چند سال اخیر داوودنژاد که غالبا در سبک «مامبل کور» یا «هوم مید» ساخته می شدند فاصله گرفته و سر و شکلش کاملا با آن فیلم ها متفاوت است. یعنی در زمان تماشا، بیننده آگاه است که فیلمی داستانی را می بیند و می تواند خط پیرنگ آن را دنبال کند. حال نگاهی اجتماعی در فیلم نهفته است که می تواند آن را در زمره ی فیلم های اجتماعی قرار دهد.
نقطه ی برتری «فراری» اما باید در فیلمنامه اش جستجو شود. فیلم داستانی سر راست و ساده دارد و تمرکز خود را بر روی تقابل های شخصیت ها در خرده پیرنگ های موجود در فیلم نهاده است. البته که اگر یک بار فیلم را به طور کامل تماشا کنیم، می توانیم از انتهای آن به جستجوی اتفاقات ابتدای آن و اینکه اصلا ایده داستان از کجا آمده است بپردازیم و گیرایی آن برای لمس ایده های تماتیک موجود درون اثر برایمان بیشتر شود.


اینکه جوانی پولدار در تهران، شبی با ماشین خارجی و مدل بالای خود به گاردریل های اتوبان برخورد می کند و جسمش به جای دیگری پرت می شود (صحنه پایانی فیلم که از روی دوربین های مداربسته اتوبان نشان داده می شود، مبین این حرف است) ایده ی اولیه ی فیلمنامه ی اثر بوده تا در آن کامبوزیا پرتوی به جایی برسد که فیلمنامه ای از اختلاف طبقاتی و هجوم اشتباه سرمایه داری بنویسد و داوودنژاد آن را تبدیل به فیلم کند.

عباس نصرالهی

بازی ترلان پروانه از نقاط قوت کار است و شاید او در این فیلم، که شاید اولین فیلمی هم باشد که در آن ایفاگر نقش اول است، از همه ی توانایی های خود نهایت استفاده را برده و ذره ای گلدرشتی در کارش دیده نمی شود. یکی از ماهرانه ترین وجوه ایفای نقش او، استفاده ی درستش از لهجه است؛ گلنار حتی وقت هایی هم که می خواهد بدون لهجه صحبت کند ته لهجه ای دارد که به شکل ظریفی در بازی بازیگر لحاظ شده. دیالوگ گویی پینگ پنگی تنابنده و پروانه از دیگر بخش های جالب کار است و حضور آن ها مقابل یک دیگر به فیلم رنگ و بوی متفاوتی بخشیده است. از بازی کوتاه اما تأثیرگذار رضا داوودنژاد در نقش سجاد که درواقع همان کلید گمشده ی دختر است هم نمی توان یاد نکرد. همچنان معتقدم فیلمنامه می توانست چالش های بیشتری داشته باشد، بحران ها می توانستند عمیق تر باشند، داستانک های فرعی متنوع تر باشند و از طول مکالمه های نادر و دختر کاسته شود. شاید فیلمساز از تمامی ظرفیت های دراماتیک اثر بهره نبرده باشد اما نتیجه فیلمی شسته رفته و خوب است که در میان فیلم های عمدتاً تکراری و تقلیدشده ی جشنواره ی امسال اتفاق خوشایند و مبارکیست.

یاسمن خلیلی فرد

فیلم فِراری از چند لحاظ قابل اهمیت است. ابتدا اینکه با وجود ورود به عرصه معضلات اجتماعی، روایت سالم و به دور از سیاهنمایی ارائه می کند. این درست بر خلاف آثار مشابهی است که این روزها در سینمای ایران شاهد آن هستیم. فیلم با وجود پرداختن به موضوعاتی همچون دختران فراری، فاصله طبقاتی، تهاجم رسانه ای و فرهنگی سریال های ماهواره ای و حتی خودفروشی زنان، سعی کرده به دور از سیاهنمایی به بیان مسائل زیر پوست شهر بپردازد و این موضوع علاوه بر دلنشین تر کردن خود اثر، قصه آن را برای مخاطب قابل هضم تر می کند. در عین حال فیلم ادعایی ندارد و از ادا و اطوارهای روشنفکری هم بخوبی دوری می کند و در این دام نمی افتد. «دغدغه مندیِ شریف» فیلمساز در روزگاری که کارگردان های هم دوره اش فقط می سازند تا حضورشان را ثبت کنند و دائما در حال تنزل هستند، قابل تحسین است. اینکه داوودنژاد بعد از این سال های متمادی کار در عرصه سینما به فرم و محتوا توامان اهمیت می دهد و بالطبع به مخاطبش احترام می گذارد بسیار ارزشمند است.

آصف سعادتی